จักรพรรดิออกัสตัส (ละติน: Imperator Gaius Julius Caesar Augustus: กายุส ยูลิอุส ไกซาร์ เอากุสตุส) (23 กันยายน 63 ปีก่อนคริสตกาล — 19 สิงหาคม ค.ศ. 14) เป็นจักรพรรดิพระองค์แรกของจักรวรรดิโรมัน ซึ่งทรงปกครองแต่เพียงผู้เดียวนับตั้งแต่ 27 ปีก่อนคริสตกาลจนกระทั่งสวรรคตใน ค.ศ. 14 พระนามเมื่อประสูติ คือ กายุส ยูลิอุส ทูรีนุส พระองค์ทรงเป็นบุตรบุญธรรมของพระมาตุลา กายุส ยูลิอุส ไกซาร์ เมื่อ 44 ปีก่อนคริสตกาล ซึ้งในระหว่างนั้นจนถึง 27 ปีก่อนคริสตกาล พระองค์มีพระนามอย่างเป็นทางการว่า กายุส ยูลิอุส ไกซาร์ ในปีที่ 27 ก่อนคริสตกาล วุฒิสภาโรมันได้ถวายพระนามเฉลิมพระเกียรติว่า เอากุสตุส ("ผู้ได้รับความเคารพนับถือ") และทำให้พระนามของพระองค์หลังจากนั้นเป็น กายุส ยูลิอุส ไกซาร์ ออกุสตุส เนื่องจากพระองค์ทรงมีหลายพระนาม จึงมักเรียกพระองค์ว่า ออกเตเวียส เมื่อกล่าวถึงพระราชประวัติระหว่าง 63-44 ปีก่อนคริสตกาล ออกเตเวียน (หรือ ออกเตวิแอนัส) เมื่อกล่าวถึงพระราชประวัติระหว่าง 44-27 ปีก่อนคริสตกาล และ ออกุสตุส เมื่อกล่าวถึงพระราชประวัติหลัง 27 ปีก่อนคริสตกาล ในบันทึกกรีก พระองค์ทรงเป็นที่รู้จักกันในนาม ???????? (ออกเตเวียส) ?????? (ซีซาร์) ????????? (ออกุสตุส) หรือ ???????? (เซบาสตอส) ขึ้นอยู่กับบริบท
ออกเตเวียสในวัยหนุ่มได้รับมรดกทางการเมืองภายหลังการลอบสังหารซีซาร์เมื่อ 44 ปีก่อนคริสตกาล ในปีที่ 43 ก่อนคริสตกาล ออกเตเวียนเข้าร่วมกองกำลังกับมาร์ก แอนโทนีและมาร์คัส อมีเลียส เลพิดัส ในการปกครองระบอบเผด็จการทหาร ซึ่งรู้จักกันว่า คณะผู้สำเร็จราชการชุดที่สอง ในฐานะที่เป็นหนึ่งในคณะผู้สำเร็จราชการ ออกเตเวียนมีอำนาจปกครองเหนือโรมและอีกหลายจังหวัดของสาธารณรัฐ คณะผู้สำเร็จราชการดังกล่าวล่มสลายลงหลังจากความทะเยอทะยานของผู้ร่วมคณะทั้งสาม เลพิดัสถูกเนรเทศ และแอนโทนีได้ทำอัตวินิบาตกรรมหลังจากความพ่ายแพ้ในยุทธการอักติอุม โดยกองเรือของออกเตเวียน ภายใต้บังคับบัญชาของอกริบปา ในปีที่ 31 ก่อนคริสตกาล
หลังจากการล่มสลายของคณะผู้สำเร็จราชการชุดที่สอง ออกเตเวียนได้ฟื้นฟูสาธารณรัฐโรมัน โดยให้อำนาจบริหารอยู่ภายใต้วุฒิสภา แต่ในทางปฏิบัติ เป็นผู้ผูกขาดอำนาจเผด็จการไว้แต่เพียงผู้เดียว ออกเตเวียนใช้เวลาหลายปีเพื่อพิจารณาโครงสร้างที่ชัดเจนที่ซึ่งสาธารณรัฐจะสามารถอยู่ภายใต้การนำของผู้นำเพียงคนเดียวได้อย่างเป็นทางการ ซึ่งผลได้กลายมาเป็น จักรวรรดิโรมัน ตำแหน่งจักรพรรดิมิใช่ตำแหน่งทางการเมืองอย่างผู้เผด็จการโรมัน ซึ่งซีซาร์และซุลลาเคยรับตำแหน่งมาก่อนหน้านี้ ซึ่งเขาได้ยุบตำแหน่งดังกล่าวเมื่อมหาชนโรมัน "ยอมรับให้เขามีอำนาจเผด็จการ" ตามกฎหมาย ออกุสตัสทรงมีอำนาจหลายประการที่มีอยู่ตลอดพระชนม์ชีพโดยได้รับความเห็นชอบจากวุฒิสภา รวมไปถึงทรีบูนของสภาพลีเบียนและเซ็นเซอร์ พระองค์ทรงเป็นกงสุลจนกระทั่งปีที่ 23 ปีก่อนคริสตกาล พระราชอำนาจสำคัญของพระองค์มาจากความสำเร็จทางการเงินและทรัพยากรซึ่งได้รับระหว่างการสงคราม การสร้างระบบอุปถัมภ์ตลอดทั้งจักรวรรดิ ความจงรักภักดีของนายทหารและทหารผ่านศึกจำนวนมาก อำนาจซึ่งได้รับจากวุฒิสภา และความเคารพจากประชาชน การควบคุมเหนือกองทัพโรมันส่วนใหญ่ของพระองค์ได้เป็นภัยซึ่งสามารถคุกคามต่อวุฒิสภา ทำให้พระองค์สามารถบีบบังคับการตัดสินใจของวุฒิสภาได้ ด้วยความสามารถในการกำจัดคู่แข่งในวุฒิสภาโดยใช้กำลัง วุฒิสภาที่เหลือจึงยอมอ่อนน้อมต่อพระองค์ การปกครองด้วยระบบอุปถัมภ์ อำนาจทางการทหาร และการสะสมตำแหน่งในระบบสาธารณรัฐเดิมได้กลายมาเป็นรูปแบบการปกครองสำหรับจักรพรรดิในเวลาต่อมา
ออกเตเวียน มีความเฉลียวฉลาด ตั้งแต่เด็กและจูเลียส ซีซาร์ ให้ออกรบด้วยกัน จนกระทั่งจูเลียส ซีซาร์ถูกลอบสังหาร เขาเป็นบุตรบุญธรรม และทายาททางการเมืองตามพินัยกรรม และ ครองโรมันฝั่งตะวันตก และ มาร์ก แอนโทนี ครองฝั่งตะวันออก ออคเตเวียน ขึ้นครองราชย์เป็้นจักรพรรดิโรมพระองค์แรก เมื่ออายุ 36 ปี ในปี พ.ศ. 516 และสิ้นพระชนม์ในพ.ศ. 557
